The following text is not a historical study. It is a retelling of the witness’s life story based on the memories recorded in the interview. The story was processed by external collaborators of the Memory of Nations. In some cases, the short biography draws on documents made available by the Security Forces Archives, State District Archives, National Archives, or other institutions. These are used merely to complement the witness’s testimony. The referenced pages of such files are saved in the Documents section.

If you have objections or additions to the text, please contact the chief editor of the Memory of Nations. (michal.smid@ustrcr.cz)

Maria Kuś (* 1931)

• urodzona 8 września 1931 r. w Gogołowej obecnie powiat wodzisławski w województwie śląskim

• pochodzi z rodziny robotniczo-chłopskiej, osiadłej od wielu pokoleń na Górnym Śląsku

• ojciec miał swój własny warsztat stolarski, matka zajmowała się gospodarstwem

• uczęszczała do niemieckiej szkoły w latach II wojny światowej 1939-1945 w Gogołowej

• ukończyła szkołę podstawową, gimnazjum, a następnie Liceum Administracyjno – Handlowe w Rybniku

• swoją edukację zakończyła zdaniem matury w 1950 r.

• pracowała jako księgowa w dawnej Spółdzielni Spożywców w Rybniku

• wyszła za mąż za Józefa Kusia, pochodzącego z tej samej wsi ślusarza

• ze związku z Józefem pochodzą dzieci: Janina, Zofia i Danuta

• po ślubie młodzi małżonkowie rozpoczęli budowę domu w rodzinnej wsi matki Marii – Szerokiej, która obecnie leży w granicach miasta Jastrzębie-Zdrój

• Maria Kuś posługuje się na co dzień gwarą śląską, zna także bardzo dobrze język polski oraz język niemiecki

• jej pasją jest historia rodziny i regionu

• po śmierci męża Józefa w 1995 roku, mieszka z córką i zięciem w Szerokiej

Maria Kuś, z domu Gajda, urodziła się 8 września 1931 roku w Gogołowej na Górnym  Ślasku. Leżąca wówczas na pograniczu polsko-niemieckim wieś, obecnie  znajduje się w powiecie wodzisławskim. Rodzina, z której pochodziła Maria, była rodziną robotniczo-chłopską, od dawna zamieszkującą Górny Śląsk. Ojciec był mistrzem stolarskim, a matka zajmowała się domem i gospodarstwem. W rodzinie posługiwano się wyłącznie gwarą śląską, chociaż matka Marii znała znakomicie język niemiecki oraz polski. Silne w rodzinie były tradycje czytelnicze; Maria mogła korzystać w domu z kolekcji literatury polskiej. Silną pozycję w rodzinie Gajdów odgrywali dziadkowie, którzy mieli duży wpływ na wychowanie wnuczki. Dzieciństwo p. Kuś upłynęło na zabawach z rówieśnikami „w przyrodzie”, jak sama podkreśla. Ważnym elementem krajobrazu lat dziecinnych, był, nieistniejący już pałac-majątek niemieckich włascieli ziemskich w Gogołowej. W nim pracowała matka pani Marii, ona sama chętnie bawiła się w jego pobliżu. Do szkoły został posłana o rok wcześniej, niż wymagał tego obowiązek szkolny, lecz lata nauki, Maria wspomina z rozrzewnieniem. Wyjątek stanowi okres II wojny światowej, kiedy musiała uczęszczać do szkoły niemieckiej.

Lata II wojny światowej stanowią ważny okres w życiu p. Kuś, która doskonale pamięta konieczność dostarczania Niemcom dostaw żywności, wspólne przebywanie w armią niemiecką w domu Gajdów, a także wkroczenie do wsi Armii Czerwonej. Ojciec, w przeciwieństwie do dużej części rodziny, nie był objęty obowiązkiem służby wojskowej.

Po zakończeniu działań wojennych, Maria ukończyła polskie gimanzjum i rozpoczęła naukę w Liceum Administracyjno-Handlowym w Rybniku. Ten rozdział w jej życiu, był dla niej ważny – z detalami opisuje wygląd sal lekcyjnych, zachowanie i aparycję nauczycieli oraz koleżanki z ławy szkolnej. Po zdanej w 1950 r. maturze, podjęła pracę w dawnej
Spółdzielni Spożywców w Rybniku, na stanowisku księgowej. Wkrótce też wyszła za mąż, za pochodzącego z Gogołowej, Józefa Kusia – ślusarza. Małżeństwo podjęło decyzję o budowie domu w Szerokiej  - wsi, leżacej obecnie w granicach Jastrzębia-Zdroju.  Mimo trudności w zdobyciu materiałów budowlanych, dom został unowocześniony w kanalizację oraz ciepłą wodę. W Szerokiej na świat przyszły trzy córki państwa Kuś: Janina, Zofia i Danuta. W 1971 r. w bliskim sąsiedztwie domu pani Marii, uruchomiono Kopalnię Węgla Kamiennego „Borynia”. Fakt ten wpłynął na życie rodziny Kusiów – w kopalni zatrudnienie znaleźli zięciowie Marii, a dom ucierpiał w wyniku tzw. szkód górniczych. Ważnym wydarzeniem w życiu pani Kuś, były strajki w „Boryni” w latach 1980  - 81 oraz pobicie proboszcza Szerokiej  - księdza Antoniego Łatko w 1991 roku.

Maria Kuś jest pasjonatką historii regionu; biegle posługuje się językami: śląskim, polskim i niemieckim. Nadal meszka w domu w Szerokiej z najmłodszą córką Danutą i jej rodziną. Mąż Marii – Józef, zmarł w 1995 r.