The following text is not a historical study. It is a retelling of the witness’s life story based on the memories recorded in the interview. The story was processed by external collaborators of the Memory of Nations. In some cases, the short biography draws on documents made available by the Security Forces Archives, State District Archives, National Archives, or other institutions. These are used merely to complement the witness’s testimony. The referenced pages of such files are saved in the Documents section.

If you have objections or additions to the text, please contact the chief editor of the Memory of Nations. (michal.smid@ustrcr.cz)

Mindia Salukvadze (* 1933)

• დაიბადა თბილისში 1933 წლის 6 მარტს

• 1933 წელს მამა დააპატიმრე

• 1937 წელს დედა, გაიზარდა ქვრივი მამიდის ოჯახში

• მამა დახვრიტეს 1937 წელს ბანაკში, დედა კი თბილისში დაპატიმრებიდან რამდენიმე დღის შემდეგ, როგორც მტრის ცოლი.

• 1956 წელს დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტი

• 55-ე სკოლაში იყო მასწავლებელი

• 1955 წელს მეცნიერებათა აკადემიის მართვის სისტემების ინსტიტუტში, რომლის დირექტორიც გახდა 40 წლის ასაკში

• 50 წლის ასაკში არჩეულ იქნა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ კორესპონდენტად

• 60 წლის ასაკში აკადემიკოსი გახდა

• 1961 წელს დაქორწინდა თამარ ჯაშზე

• ყავთ ორი ქალიშვილი და შვილიშვილები. ცხოვრობენ თბილისში

მინდია სალუქვაძე

ინტერვიუერი: სად დაიბადეთ და როდის?

რესპონდენტი: დავიბადე ქალაქ თბილისში, 1933 წლის 6 მარტს. სამწუხაროდ, მე რომ დავიბადე ჩვენს ოჯახში იყო მიცვალებული, 29 წლის მამიდა იყო გარდაცვლილი და მე არავის არ ვახსოვდი, სადღაც მეზობლებში ვიყავი, მერე, როდესაც ორმოცმა გაიარა, 3 მაისს წასულა მამაჩემი და გავუფორმებივარ. მაშინ, როდესაც გაგაფორმებდნენ ის დღე იწერებოდა დაბადების დღედ. ასე, რომ დოკუმენტებში მიწერია 3 მაისი. სულ ახლახან, 3 მაისს შემისრულდა 80 წელი. მოვხუცდი. რაც შეეხება ჩემი ოჯახის შემადგენლობას. მამაჩემი იყო ძალიან განათლებული კაცი, ფილოლოგი, დედაჩემი მასწავლებელი იყო, მამაჩემი სკოლის დირექტორი, თბილისში. მამაჩემი დაიბადა ოზურგეთში, დედაჩემი დაიბადა ჩოხატაურში. მერე, როდესაც მამაჩემი სწავლის პროცესში გადმოსულა თბილისში, გაუნაწილებიათ საგარეჯოს რაიონში მასწავლებლებად და იქ შეხვედრილან ერთმანეთს, იქ დაქორწილებულან და ჩემი უფროსი ძმაც დაბადებულა იქ. ეს იყო 1927 წელს, მათი შეუღლება, მამაჩემი ამავე დროს პოლიტიკური მოღვაწეც იყო, ახალგაზრდა იყო ძალიან, მაგრამ პოლიტიკური მოღვაწეც იყო, სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი. ამისათვის, როდესაც 1937 წელი მოვიდა და დაიწყო დაჭერები, მანამდე 1933 წლიდან დაიწყო დაჭერები. მამაჩემი, რომ დააპატიმრეს მე ვიყავი 6 თვის. მამაჩემი დააპატიმრეს დაახლოებით 33 წლის ნოემბერში. იგი სამსახურიდან აიყვანეს პირდაპირ და მიესაჯა 8 წელიწადი ციხე, როგორც ასეთი პარტიის წევრს.

ინტერვიუერი: ეს პარტია კიდევ არსებობდა 1933 წელს?

რესპონდენტი: იყო, როგორ არა 33 წელს იყო ჟორდანიას პარტია, დაჭერის შემდეგ, მამაჩემი უარყოფდა, რომ ამ პარტიის წევრი იყო, მაგრამ მაინც 8 წელიწადი მიუსაჯეს. ჩვენ ვცხოვრობდით, მაშინ თოდრიას ქუჩა იყო, ახლა ლესელიძის ქუჩაა 42 ნომერში და იმ ბინიდან გამოგვასახლეს მამაჩემის გადასახლებიდან. მე, ჩემი ძმა და დედაჩემი გამოგვასახლეს და ათარბეგოვის ქუჩაზე მოგვცეს ერთი პატარა ოთახი, უფანჯრო, ორი საწოლი, რომ ძლივს ეტეოდა და ვერ გაივლიდი ამ საწოლებს შუა აი ესეთ ოთახში გამოგვასახლეს. დადგა 1937 წელი, მამაჩემი არ გაუსამართლებიათ ისე დახვრიტეს რუსეთში. დედაჩემი კი თბილისში დახვრიტეს, 37 წლის ოქტომბერში, როგორც მამაჩემის ცოლი, არანაირი დამოკიდებულება პარტიასთან არ ჰქონია. ორი პატარა შვილი ჰყავდა, მე ვიყავი 4 წლის და ჩემი ძმა იყო 8 წლის, რომ წაიყვანეს. გვზრდიდა გაჭირვებით. მოვიდნენ ღამე, ათარბეგოვის ქუჩაზე პატარა ოთახი, რომ მოგვცეს, მოვიდნენ შუაღამისას და დედაჩემი დააპატიმრეს და ჩვენ მივყავდით „პრიუტში“, მე და ჩემი ძმა. დედაჩემმა უთხრა თურმე იმათ, სამნი ყოფილან, ტყავის ქურთუკებში გამოწყობილნი, როგორც ჩემმა ძმამ მითხრა მერე, დედაჩემმა უთხრა: არ წამოგყვებით და დავიწყებთ კივილს, მეზობლებს შევყრითო, ბავშვებს თავი დაანებეთო, ბავშვებს ყავთ მამიდა და მამიდა მოუვლისო. მაშინ როგორი კანონი იყო იცით გამოცემული სტალინის მიერ, ხელს ეჟოვი აწერდა, სტალინი არ აწერდა, ესეთი იყო. ე. ი. უნდა დაპატიმრდეს ყველა პოლიტიკური დამნაშავის მეუღლე, ყველა ქალი უნდა დაპატიმრდეს, უნდა დაპატიმრდეს სულ ყველა, იქ იყო ერთ-ერთი პუნქტი, ბავშვები სულ ყველანი უნდა იყვნენ წაყვანილნი საბავშვო სახლებში,”პრიუტებში”, მაშინდელი სახელწოდებით, თუ გამოუჩნდებოდა ბავშვებს ვინმე, რომელიც დაიტოვებს, მაშინ ტოვებდნენ მასთან, ე. ი. რამხელა ჰუმანური აქტი ქონდა სტალინს წამოწყებული. არადა ბავშვები უნდა იყოს წაყვანილი ნებისმიერი ასაკის და ჩვილი ბავშვი დედას ძუძუს წოვას, რომ დაამთავრებს, წლინახევრამდე იქნება დედასთან ციხეში, ოღონდ წლინახევრის მერე ბავშვი ჩამოერთმევა. ეტყობა იმ სამმა ტყავის ქურთუკიანმა პიროვნებამ იცოდა ეს, დედაჩემმა არ გაატანა ჩვენი თავი და გააღვიძა ჩემი ძმა, 8 წლის იყო მაშინ, ახლა გარდაცვლილია და უთხრა, რომ როგორც კი გათენდება, მოკიდე მინდიას ხელი და წადით მამიდასთანო. დედაჩემი, რომ წაიყვანეს, ჩუმად ასე, 3 დღეში დახვრიტეს, ყოველგვარი სასამართლოს გარეშე, სამეულმა დახვრიტა, მაგის ცნობებიც მაქვს მე, იმიტომ, რომ იყო მამაჩემის ცოლი., მეტი არაფერი და კიდევ ის იყო, რომ მამაჩემი ხომ 4 წელი გადასახლებაში იყო და დედაჩემი წასულა თურმე ციმბირში და მამაჩემი უნახავს, რამდენიმე თვით ადრე, სანამ 37 წელს ეს კანონი გამოვიდოდა. ახალგაზრდები იყვნენ, მამაჩემი 32 წლის იყო, დედაჩემი 30-ის. რომ არ წასულიყო შეიძლება არც დაეხვრიტათ, მაგრამ რატომ წახვედი ქმართანო, მაგაზე ჰქონდათ კიდევ პრეტენზია. სკოლის მასწავლებელი იყო დედაჩემი და არავითარი კავშირი არ ჰქონდა არც პარტიასთან და არც პოლიტიკასთან. ამავე დროს, ჩვენთან ერთად სახლში, მამაჩემის უმცროსი ძმა, 28 წლის გივი სალუქვაძე ცხოვრობდა. გეოგრაფიის მასწავლებელი იყო, უმაღლესი განათლებით და არც ცოლი ჰყავდა, არც შვილები, არანაირი პარტია იმას არ აინტერესებდა და ისიც დახვრიტეს, როგორო შენო შენი ძმა ასეთი პარტიის წევრი იყო და რატომ არ დაასმინეო. ე. ი. სამი პიროვნება ოჯახში დახვრიტეს ფაქტობრივად ერთდროულად 37 წელს მამაჩემი ციმბირში, ბიძაჩემიც ჯერ გადაასახლეს და ისე დახვრიტეს რუსეთში და თბილისში დახვრიტეს დედაჩემი.

ინტერვიუერი: თქვენმა ოჯახმა როდის გაიგო, რომ ისინი დახვრიტეს?

რესპონდენტი: იმ წლებში მე არ მახსოვს და მამიდაჩემი არაფერს არ ლაპარაკობდა მაგაზე, არც გაგვიგია არაფერი, ყველას გვეგონა, რომ ცოცხლები იყვნენ. ვიღაცეები ლაპარაკობდნენ, სადღაც შემხვდაო, რაღაცაო, ტყუილი ყველაფერი. აქ საბუთში პირდაპირ წერია, რომ დედაჩემი დაიხვრიტა ამა და ამ დღეს, სამეულის გადაწყვეტილებით და იქ კიდევ წერია, რომ საგანგებო სხდომის შედეგად დახვრიტეს. სასამართლო არც შედგა მაშინ, არც იყო სასამართლო, სამეული წყვეტდა ყველაფერს.

ინტერვიუერი: თქვენ დედაც არ გახსოვთ?

რესპონდენტი: ორი ეპიზოდი მახსოვს, ერთი ეპიზოდი მახსოვს დედასთან დაკავშირებით. ერთი ასეთი რაღაც მახსოვს, რომ ეტყობა სახლში დამტოვებელი არავინ არ იყო და წამიყვანა დედამ სამსახურში, 4 წლის არ ვიქნებოდი, დაახლოებით 3,5 წლის ვიქნებოდი ალბათ და მახსოვს, რომ მისმა მოწაფეებმა მერხზე ჩამიჯინეს შუაში და მეფერებოდნენ. აი ეს ეპიზოდი მახსოვს ერთი, მეტი არ მახსოვს და მამაჩემი საერთოდ არ მახსოვს.

ინტერვიუერი: სახე გახსოვთ დედასი?

რესპონდენტი: არა, არა სახე არ მახსოვს, სურათებიდან მხოლოდ.

ინტერვიუერი: თქვენ ძმას ახსოვდა მამა?

რესპონდენტი: კი მამაც ახსოვდა, მაშინ 4 წლის იყო და ალბათ ახსოვდა მამა ბუნდოვნად, დედა კარგად ახსოვდა. ჩვენ გაგვზარდა მამიდამ, ორი თავისი ქალიშვილი, ქვრივი იყო მამიდაჩემი, ახალგაზრდა ქალი იყო და ჩვენ, გაგვზარდა 4 სული. რა გაჭირვებაში ვართ გაზრდილი, რომ იცოდეთ, რა გაჭირვებაში ვარ გაზრდილი, კიდევ კარგი სოფლიდან გვეხმარებოდნენ მამიდაჩემის მამამთილი გვეხმარებოდა, მშრომელი გლეხი იყო და ჭადის ფქვილს, ღორის ხორცს და სხვა რაღაცეებს გვიგზავნიდა ხოლმე, აღდგომა იყო ჩვენთან მაშინ იქიდან, რომ პროდუქტი ჩამოვიდოდა. თქვენ არ გემახსოვრებათ, ახალგაზრდები ხართ, ომის პერიოდში ტალონები იყო და პურს არიგებდნენ, 300 გრამი იყო ბავშვებისათვის და 400 გრამი უფროსებისათვის. როდესაც ჭადი და რაღაცეები გვქონდა ხო თავდებოდა არა და წასვლაც არ შეიძლებოდა მაშინ სოფელში, რაღაც ორდერი უნდა აეღო პოლიციაში, იქიდან უნდა მოსულიყო წერილი ან რაღაც, რომ მაგალითად ვიღაც გარდაიცვალა და მიეცეს ორდერი.

ინტერვიუერი: სად ცხოვრობდა?

რესპონდენტი: ოზურგეთში.

ინტერვიუერი: ოზურგეთში არ იყო თავისუფალი მოძრაობა მაშინ?

რესპონდენტი: თბილისიდან არ შეიძლებოდა გასვლა, მატარებელში ჩაჯდომა არ შეიძლებოდა. ორდერი უნდა მიგეღო მილიციიდან.

ინტერვიუერი: ომის გამო?

რესპონდენტი: კი ომის გამო. იყიდიდა საწყალი მამიდაჩემი პურს, უკეთილშობილესი ქალი იყო. თუ კი რამე არის ჩემში სიკეთის არის მამიდაჩემისგან. მოიტანა ამ პურს, აი უყურეთ რა ხდებოდა, გარიდა ამ პურს შუაზე, სხვა არაფერი არ გვაქს საჭმელი, მარტო ის შავი პური გვაქვს, თვითონ 400 გრამი, ჩვენ 4 სულ 300-300 გრამი, გაჭრიდა შუაზე და ნახევარს კარადაში ჩაკეტავდა და გასაღებს ჩამოიკიდებდა გულზე. ამ ნახევარს დაჭრიდა 5 ნაწილად და მოგვცემდა საჭმელად. შევჭამდით ამას და გვშიოდა მაინც. ეხლა დავდევდით პატარაები, გააღე, ვიცოდით, რომ პური იქ შეინახა. გვშია, გვშია და გაგვიღე, გაგვიღე, გვაჭამე, გვაჭამე, 5-6 საათამდე იმას არ გააღებდა. როგორ ითმენდა ამას კაცო, რომ გაეღო მაშინ მეორე დილამდე მშივრები უნდა ვყოფილიყავით და მერე 6 სთ-ზე, რომ გააღებდა, გაგვიხარდებოდა და ისევ გაჭრიდა ამ ნახევარ პურს 5 ნაჭრად და გვაძლევდა. ასე გავიზარდეთ, ფაქტობრივად შიმშილში გავიზარდეთ 4 შვილი. სამწუხაროდ, ისინი ყველა გარდაცვლილები არიან, ჩემზე უფროსები იყვნენ და მე ვარ დარჩენილი მარტო.

ინტერვიუერი: თქვენი მამიდა როდის გარდაიცვალა?

რესპონდენტი: მამიდაჩემი გარდაიცვალა 77 წლის ასაკში, 1977 წელს. მამიდაჩემი მამაჩემზე უფროსი იყო, პირველი შვილი იყო ბაბუაჩემის. მეორე შვილი იყო 29 წლის ასაკში, რომ გარდაიცვალა და მე, რომ მიმიყვანეს ახალშობილი სახლში და კაციშვილი ზედ არ მიყურებდა. იმის შემდეგ დაიბადა მამაჩემი ოჯახში და დაიბადა ბიძაჩემი. ასე, რომ მამიდაჩემი ყველაზე უფროსი იყო და ვალდებულად თვლიდა თავს, რომ ძმისშვილებისთვის ეპატრონა. თავისი საჭმელი არ ქონდა და თავისი შვილების საჭმელი არ ქონდა და ჩვენ გვიყოფდა იმ საჭმელს. მერე, რომ გავიზარდე და კაცი გავხდი, არაფერი არ მოკლებია და პატივს ვცემდი ყველანაირად, მაგრამ ხომ არ დამავიწყდება ის ბავშვობის პერიოდი.

ინტერვიუერი:თქვენ, რომ სკოლაში წახვედით, რაიმე უარყოფით დამოკიდებულებას გრძნობდით, იმის გამო, რომ რეპრესირებული ოჯახიდან იყავით?

რესპონდენტი: ხან უდიდეს დახმარებას ვგრძნობდი და ხან რა თქმა უნდა უარყოფით დამოკიდებულებას. მაგასაც მოგიყვებით, სკოლაში, ჩემს დროს, როდესაც მესამე თუ მეოთხე კლასში ვიყავი და ომი იყო, 50 გრამიან პურს არიგებდნენ გაკვეთილების ბოლოს, შავ პურს და თუ ვინმე არ მოვიდოდა სკოლაში, ეს პური კლასის დამრიგებელს რჩებოდა და ის კიდევ ჩუმად მე მაძლევდა ამ პურს. შეეძლო სახლში წაეღო, მასაც ხო შვილები ყავდა, მაგრამ ასე მპატრონობდნენ მე მასწავლებლები, ასე მახსოვს, კიდევ რა მახსოვს იცით მასწავლებლებისაგან, მე მაშინ პიონერთა რიგებში ვინ მიმიღებდა, ტროცკისტის შვილი ვიყავი. ძალიან მეხმარებოდა, მესამე კლასში ვიყავი და არ მესმოდა, მესამე კლასში რა უნდა გესმოდეს, ყველა წითელი ყელსახვევით იყო გამოწყობილი და მე ვიყავი ყელსახვევის გარეშე და მეხმარებოდა ეს, თურმე სად მქონდა ჭკუა (იცინის). სკოლას, რომ ვამთავრებდით, ერთი ეპიზოდი უნდა მოგიყვეთ, როგორი მასწავლებლები მყავდა, სკოლის დირექტორი იყო კოლია სიჭინავა. ომიდან დაბრუნებული, მაიორი იყო და ხანდახან ფორმითაც დადიოდა სკოლაში, მათემატიკას გვასწავლიდა. მე მათემატიკაში ძლიერი ვიყავი საერთოდ და უყვარდი ძალიან. ყველა კომკავშირელი იყო ჩემს მეტი, კოლია წავიდა რაიკომში და მომიტანა კომკავშირის მანდატი, უჩუმრად, რომ უნივერსიტეტში ხელი არ შეგეშალოსო. აი ასეთი დამოკიდებულება ჰქონდათ ჩემს მიმართ. ახლა უფრო შორს წავალ, სკოლიდან გავალ, დავამთავრე უმაღლესი და ამ მანდატით წავედი მოსკოვში, ასპირანტურაში. ეს მანდატი გადავაგდე მერე მოსკოვში, აღარ გამიტარებია რეგისტრაციაში და ისევ არაკომკავშირელი გავხდი მოსკოვში. მანამდე უნივერსიტეტი, რომ დავამთავრე, მაშინ სტალინის სახელობის უნივერსიტეტი იყო ეხლა ჯავახიშვილის სახელობისას, რომ ეძახიან, გამანაწილეს სოხუმში, სოხუმი ეს იყო დახურული ინსტიტუტი, რატომღაც შეეშალათ ჩემი გვარი თუ რაღაც და მომცეს მიმართვა, რომ განაწილებული ხარ სოხუმში და ჩავედი იქ. სოხუმში არ მიმიღეს რა თქმა უნდა, ანკეტური მონაცემების გამო და წამოვედი თბილისში. რა ვქნა, უმუშევარი ვარ და ხომ არ შეიძლება ჩემი უმუშევრობა, მამიდაჩემს დახმარება უნდა. დავიწყე მასწავლებლად მუშაობა, ჩემი ლექტორი მომეხმარა ამაში და 55-ე სკოლაში დავიწყე მასწავლებლობა, მაგრამ მე არ მინდოდა მასწავლებლობა, მინდოდა, რომ მეცნიერებაში გამეკეთებინა რამე. მირჩიეს, რომ იქნებ მიხვიდე უნივერსიტეტშიო, აკადემიის ინსტიტუტშიო, იყო ფიზიკის ინსტიტუტში, ფიზიკური დავამთავრე მე და ამ ინსტიტუტის რექტორი იყო ანდრონიკაშვილი. ის იყო დაახლოებით 42 წლის და მე ვიყავი 22 წლის. მივედი მასთან, კარგად მიმიღო და არ უკითხავს, თუ რატომ არ მიმიღეს სოხუმში, ეტყობა გამორჩა მას ეს ამბავი და მითხრა, რომ ერთ თვეში გამოიარე და აუცილებლად მიგიღებ სამსახურში, ახალი შტატებიც გამოჩნდაო და მერე, ეტყობა უკითხავს, რატომ არ მიიღეს სამსახურში სოხუმშიო და იქ უთხრეს, რომ ტროცკისტის შვილიაო. ერთი თვის შემდეგ, მასთან მივდივარ და შევაღე კარები, მდივანი არ იყო, შევაღე კარები, თავი შევყავი და დამიყვირა: „გაეთრიე!“ დამიყვირა იმ ხამზე, რომ მთელ კორიდორს გაეგო, აი როგორ ვეპყრობი მე ტროცკისტის შვილებს. გამომაგდო ფაქტობრივად, ვარ გაჩერებული, თავი მაქვს შეყოფილი, ტანი გარეთ მაქვს და წარმოიდგინეთ ჩემი მდგომარეობა, აცრემლებული წამოვედი მერე იქიდან. ამის მერე, ჩემი ფიზიკოსად ყოფნა დაიკარგა, იმის მერე აღარ ვარ ფიზიკოსი. სულ სხვა მეცნიერებაში გადავბარგდი. ეხლა რა მოხდა, როგორ გადავბარგდი, მირჩიეს, ნიკო მუსხელიშვილთან მივსულიყავი, აკადემიის პრეზიდენტთან. 22 წლის ვარ. მუსხელიშვილი დამხვდა კარებთან, კარები თვითონ გამიღო მიღებაზე და მიმიწვია, მაშინ იქნებოდა დაახლოებით 60 წლამდე, შეიძლება 56-ის, მიმიწვია, დამსვა და მომაყოლა ყველაფერი, რა მოხდა, როგორ მოხდა, რატომ არ მიმიღეს სოხუმში, ვინ იყო დედაჩემი, ვინ იყო მამაჩემი. როცა გაიგო, იმ წუთასვე გამოიძახა მათემატიკის ინსტიტუტის, გამოთვლითი ცენტრის დირექტორის მოადგილე და იმას უთხრა, რომ ეს კაცი სამსახურში უნდა მიიღოთ პირველივე შტატების მიღებაზე.

ინტერვიუერი: ე. ი. შეიძლებოდა და არ იყო მკაცრი მოთხოვნა, რომ არ მიეღეთ სამსახურში?

რესპონდენტი: მკაცრი მოთხოვნა არ იყო, მაგრამ ეშინოდათ. მუსხელიშვილს არ შეეშინდა მაგალითად.

ინტერვიუერი: რომელი წელი იყო ეს?

რესპონდენტი: 1955-56 წელი დაახლოებით. მუსხელიშვილმა ხომ ასე კარგად მიმიღო და დაფასა მამაჩემის შვილობა. ამის შემდეგ, რა ხდეა, გამოთვლითი ცენტრის დირექტორის მოადგილე მირეკავს ხშირად, რომ ჯერ არ მიმიღია შტატები. ერთხელ დამირეკა და მითხრა, რომ ახალგახსნილი მართვის სისტემების ინსტიტუტი, ელიაშვილია დირექტორი და იქ მიიღეს შტატები და ხომ არ გინდა, რომ მიხვიდეო, მე ვუთხარი კი-მეთქი, ოღონდ წამოვსულიყავი სკოლიდან, არ მინდოდა მასწავლებლობა. ჩავედი პირველ სართულზე, იმავე შენობაში იყო, პირველ სართულზე, აკადემიის შენობაში, დირექტორი ზის არჩილ ელიაშვილი, ყოფილი პოლიტპატიმარი, რომ მომაყოლა ყველაფერი, იმ წუთასვე დამაწერინა განცხადება და მეორე დღესვე მიმიღო სამსახურში. შეადარეთ ეხლა, ვინ როგორ მეპყრობოდა და ვინ როგორ.

ინტერვიუერი: მოსკოვში, რომ წახვედით იქ არ გქონდათ პრობლემა?

რესპონდენტი: მოსკოვში არ მქონდა პრობლემები. მოსკოვში, რომ წავედი ჩემი ხელმძღვანელი იყო აკადემიკოსი, ისიც მწყრალად იყო კომუნისტებზე, ანტიკომუნისტი იყო და მამასავით მეპყრობოდა. იქ დავიცავი საკანდიდატო, იქ დავიცავი სადოქტოროც. ე. ი. სადღაც მშველოდა მამაჩემის შვილობა.

ინტერვიუერი: ეხლა კმაყოფილი ხართ....?

რესპონდენტი: ახლახან ინტერვიუ მივეცი, 80 წლის თავზე და იქ ვამბობ ამას, ალალად ვწერ, რომ რაზე გწყდებათ ყველაზე მეტად გულიო, რომ შემეკითხეს, მწყდება გული, რომ ფიზიკოსობა დაკარგე, მწყდება იმიტომ, რომ ფიზიკოსი სულ სხვა არის. დავამთავრე ფიზიკის ფაკულტეტი, ცუდად არ დამიმთავრებია და ფიზიკას ზურგი შევაქციე. მართალია ახლოს არის გამოყენებითი მექანიკა და მართვის თეორია ფიზიკასთან, მაგრამ ფიზიკა არ არის. მშურს ფიზიკოსებს, რომ ვუყურებ, მაგრამ შეიძლება მე ფიზიკაში წავსულიყავი და ამხელა წარმატება არ მქონოდა. აქ მე უკვე 50 წლის ვიყავი წევრ-კორესპონდენტად, რომ ამირჩიეს. 60 წლის ვიყავი აკადემიკოსად, რომ ამირჩიეს. გაცილებით მეტი მივიღე ამ დარგში მე. ასე რომ მემუშავა იქნება იქაც მიმეღო, მაგრამ რა ვიცი. ჩემი ამხანაგები, ვინც ჩემს ჯგუფში იყვნენ, იმათთან, რომ ვამბობ ამას, შენც ჩვენ გვერდით იჯდებოდი ახლაო, მეუბნებიან (იცინის). ასე იყო ჩემი პატარა ბიოგრაფია.

ინტერვიუერი: კიდევ რა მოხდა თქვენ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი?

რესპონდენტი: კარგი მეუღლე მყავს ძალიან. გამიმართლა ამ მხრივ.

ინტერვიუერი: სად შეხვდით თქვენს მეუღლეს?

რესპონდენტი: მისი მასწავლებელი ვიყავი სკოლაში. მესამე კურსზე, რომ ვიყავი ფიზიკის ფაკულტეტზე, მხვდება ჩემი მასწავლებელი რეზო საყვარელიძე და მეუბნება: ჩვენთან, სკოლაში მასწავლებელი გახდა ავად და დიდხანს ვერ მოვა, იქნება მოხვიდე და ფიზიკაში გაკვეთილები ჩაუტაროო. მეც მივედი, მაშინ ქალთა სკოლა იყო. 40 გოგონა, 16-17 წლის და მე 20 წლის ბიჭი, მივედი ფიზიკის მასწავლებლად. რას მეარშიყებოდნენ რომ იცოდეთ (იცინის). მეცინება ახლა. იქ სწავლობდა ჩემი მეუღლეც, მე-11 კლასში. მერე წავიდა მოსკოვში სასწავლებლად, მეც იქ ვიყავი ასპირანტურაში. თბილისში ხომ გავიცანი, მაგრამ ფაქტობრივად, ამ საქმეს მოსკოვში ჩაეყარა საფუძველი, მიუხედავად იმისა, რომ მოსკოვში იმდენი გოგონები იყვნენ, გასაქანს არ მაძლევდნენ. აქეთ მჩანგლავდნენ გოგოები მოსკოვში (იცინის).

ინტერვიუერი: რომელ წელს დაქორწინდით ბატონო მინდია?

რესპონდენტი: 1961 წელს დავქორწინდით, 52 წელია, რაც დაქორწინებულები ვართ. 62 წელს დაიბადა ჩემი პირველი ქალიშვილი მანანა სალუქვაძე. ესპანურის სპეციალისტია, მოსკოვში დაამთავრა ეს ფაკულტეტი. მეორე ქალიშვილი მყავს მარინა სალუქვაძე. მზეზე „ტაბუ“, რომ მიყავდა. როგორც მე ვიცი კარგი რეიტინგი ჰქონდა მაგრამ დაუხურეს გადაცემა, იმიტომ, რომ შენი უფროსი და ბურჯანაძესთან არისო.

ინტერვიუერი:თქვენს მეუღლეს არ ჰქონია პრობლემა ურთიერთობის დასაწყისში, რომ რეპრესირებულების შვილი იყავით?

რესპონდენტი: არ ვიცი, არა მგონია.

ინტერვიუერი: თქვენ პარტიის წევრი იყავით, ან ხართ ეხლა?

რესპონდენტი: კომკავშირში არ ვყოფილვარ და პარტიაშიც ვინ მიმიღებდა.40 წლის, რომ გავხდი, შემომიჩნდნენ, რომ ინსტიტუტის დირექტორად უნდა დაგნიშნოთო და უნდა შეხვიდე პარტიაშიო. მეც გავბრიყვდი და 40 წლის ასაკში შევედი პარტიაში. რამდენიმე წელი ვიყავი და მერე მე თვითონ დავტოვე ეს პარტია. მერე გაზეთშიც გამოვაქვეყნე, მივედი და ”ცეკაში” ჩავაბარე ჩემი მანდატი პროტესტის ნიშნად, ეს იყო, როდესაც 9 აპრილს დაარბიეს ჩვენი ახალგაზრდები და მეორე დღესვე ჩავაბარე ჩემი მანდატი. იქიდან გამომეკიდნენ, რას შვებით ბატონო მინდია, რას შვებით, მაგრამ ჩავაბარე ასე. იმის მერე, არცერთ პარტიაში ყოფნა არ მინდა, რამდენი შემოთავაზება მაქვს, მაგრამ არც ერთ პარტიაში არ მინდა. კი, ის მომწონს, ეს არ მომწონს, ის მომწონს, ეს არ მომწონს, მაგრამ პარტიის წევრი, რომ გავხდე, ასეთი რამე სურვილადაც არ მაქვს.

ინტერვიუერი: მამიდათქვენს რა დამოკიდებულება ჰქონდა სტალინის მიმართ?

რესპონდენტი: სტალინი, რომ გარდაიცვალა ტიროდა, ისე იყო შეშინებული. ეშინოდა, რომ რეპრესიები გამო რამე არ მომხდარიყო და რამე არ დაგვმართოდა ჩვენ, ახალგაზრდებს და ტიროდა, ახლა ვხვდები რატომ ტიროდა.

ინტერვიუერი: იქნება სტალინს ტიროდა?

რესპონდენტი: არა მგონია. სტალინმა დაუნგრია ოჯახი, სტალინმა დაუხვრიტა ძმები, რძალი, ყველაფერი სტალინმა გაუკეთა.

ინტერვიუერი: ჩვენ გვხვდება ისეთი ხალხი, რომლებიც სტალინის გამო გადაასახლეს და მაინც სჯეროდათ სტალინის.

რესპონდენტი: კი, არის ეგეთი ხალხიც, მაგრამ სტალინზე კარგი როგორ უნდა ვთქვა არ ვიცი, როდესაც ბრძანებულება ჰქონდა გამოცემული, რომ ყველა ბავშვი უნდა დაპატიმრდეს დედასთან ერთად წლინახევრამდე და წლინახევრის ასაკში ჩამოერთვას. ამას, რომ ხელს მოაწერს, შეიძლება ის რამედ მიგაჩნდეს?